Het belang van de bodem – Van bodemstructuurbederf naar herstel

Uit de voorgaande stukjes heb je kunnen opmaken dat de structuur waarschijnlijk de belangrijkste eigenschap van de bodem is, omdat die ervoor zorgt dat er voldoende lucht en water de bodem kan binnendringen. Planten, bomen en het bodemleven hebben constant water en lucht nodig om gezond te kunnen groeien. Als de structuur niet goed is, worden planten en bomen ziek en komen er zwakteparasieten, slakken en plantenetende insecten de zwakke planten opruimen zodat er ruimte komt voor gezondere exemplaren.

Voedsel voor het bodemleven

Om een gezonde bodemstructuur te krijgen, is bodemleven nodig. Om bodemleven te hebben, zijn planten, bomen en het organische materiaal dat ze produceren, nodig. Hiervoor hoeven we eigenlijk niets te doen, we moeten eerder dingen laten. We moeten onze inheemse planten weer gaan erkennen voor wat ze zijn: waardplant, voedselplant, bodemverbeteraar, voedingsstoffenpomp, energieproducent, … en uiteindelijk onmisbaar voor de successie. We moeten een nieuw schoonheidsideaal krijgen: alleen gemaaid gras waar het echt moet, de bodem continu bedekt houden met planten, blaadjes en ander organisch materiaal laten liggen en juist géén plastic, blikjes en peuken op de grond gooien. Die vervuilen de bodem en dat is funest voor het bodemleven. Landbouwplastic of worteldoek laten de bodem niet goed ademhalen en wormen kunnen niet meer pendelen om organisch materiaal in de bodem te brengen. Bovendien verteert worteldoek, waardoor je uiteindelijk weer met miljarden en miljarden plastic vezels in je bodem blijft zitten.

Verdichting

Zelfs met een rijk bodemleven is het mogelijk dat de bodem te verdicht raakt: dit kan natuurlijk door het gebruik van zware machines gebeuren, maar ook door voetverkeer. Het is verstandig om overal en altijd dezelfde paden te gebruiken om dit zoveel mogelijk te voorkomen.

De impact van regendruppels

De bodem moet continu bedekt zijn met dood organisch materiaal en planten of bomen. Niet alleen omdat dat het bodemleven voedt, maar ook omdat het de bodem beschermt tegen de impact van regendruppels. Die lijken niet zoveel kwaad te kunnen, maar die slaan neer met een snelheid van ruim 30 kilometer per uur. Zo’n druppel slaat letterlijk een krater, waardoor het water niet meer goed de bodem binnen kan dringen. Net als bij verdroging, heeft dit tot gevolg dat water bovengronds gaat afstromen. Dit leidt tot erosie.

Dus: wat is er nodig om een gezonde structuur te krijgen?

Allereerst producenten: planten en bomen. Zij sturen koolstofverbindingen de bodem in, waardoor het bodemleven voldoende energie tot zijn beschikking heeft. Het bodemleven plakt bodemdeeltjes aan elkaar zodat er kruimels ontstaan. Tussen deze kruimels zit ruimte: ruimte voor water en lucht, zodat de planten en het bodemleven van beide altijd voldoende tot hun beschikking hebben.

Het organisch materiaal dat planten en bomen produceren, moet zoveel mogelijk blijven liggen, omdat ook dode planten en bomen en boomblaadjes voeding zijn voor met name schimmels, insecten en wormen.

Auteur
Deze publicatie is een onderdeel van de achtdelige serie ‘Het belang van de bodem’ door Marc Siepman.

Marc Siepman zet zich in voor zijn visie; een planeet waarop we ons weer onderling afhankelijk voelen. Waarop alles en iedereen in vrijheid toegang heeft tot gezonde voeding, schoon water, schone lucht en beschutting. Marc Siepman schrijft artikelen, blogs en columns. Ook geeft hij cursussen, lezingen en workshops over de bodem, systeemdenken, permacultuur en economie.