Het belang van de bodem – Mitigatie en adaptatie

Ik zie onze planeet als een levend organisme, dat altijd naar homeostase zoekt; een dynamisch evenwicht. Als er ergens te veel van is, dan duiken er altijd organismen op die dat stofje, die bacterie, dat insect, of wat het ook is, in toom gaan houden. Hoe groter de diversiteit, hoe groter de kans dat dat gebeurt.

Zoals het bij ziekten en plagen ook het geval was, gaat het dus om relaties. We stoten niet alleen te veel schadelijke stoffen uit (of ze zijn schadelijk omdat er een teveel van is), we vernietigen ook nog eens de organismen die schadelijke stoffen kunnen opnemen of af kunnen breken. We snijden ons tweemaal in de vingers. En hoe meer relaties we verbreken, hoe groter onze problemen worden.

Mitigatie

Er is dus niet één oplossing voor het klimaatprobleem. Er zijn ontelbare kleine oplossinkjes. Een deel daarvan zit in de bodem. Door geen stikstof meer aan de bodem toe te voegen, krijgen bepaalde archaea de kans om methaan uit de atmosfeer te halen, worden bomen ouder zodat ze meer koolstof kunnen vastleggen en de waterkringloop beter kunnen reguleren, wordt er minder lachgas uitgestoten, kunnen schimmels meer koolstof in de bodem vastleggen, … enzovoorts ad infinitum. Dit zijn voorbeelden van mitigatie, het verzachten van de problemen. Het probleem is een onbalans in de levensprocessen van de levende Aarde, de echte oplossingen liggen daar ook. Het heeft in dit stadium geen zin meer om alleen te werken aan oplossingen die minder erg zijn dan wat we al hadden; we moeten echt regeneratief worden. Herstellen wat er verloren is gegaan.

Herstel moet nooit ondoordacht gebeuren. Het vergroenen van woestijn moet alleen gebeuren als het geen oorspronkelijk bioom is: ongeveer 11% van het landoppervlak van de Aarde is van nature woestijn en dat moet ook zo blijven. 21% is echter door menselijk handelen verwoestijnd en daar liggen grote kansen. Ook hier gaat van alles mis als we de verkeerde soorten bomen gebruiken en de inheemse kennis links laten liggen. Zo is het in onze ogen heel gevaarlijk om zelf branden te starten en is dit in Californië en Australië verboden geworden. Dit leidt tot een opeenhoping van dood hout, wat veel hetere en hogere branden veroorzaakt dan de onderhoudsbranden van de inheemse bevolking. Dit kan een ecosysteem ineen laten storten. Dit soort lokale kennis is onmisbaar, en alleen aanwezig bij mensen die al honderden generaties lang op dezelfde plek wonen.

Adaptatie

Adaptatie is het aanpassen aan een veranderende wereld. Als mens kunnen we ons maar traag aanpassen. Genetisch gezien zijn we de afgelopen duizenden jaren niets veranderd, als we ons microbioom niet meerekenen. We kunnen wel ons voedselpatroon aanpassen: weg van de eenjarigen en een overmaat aan vlees en zuivel naar een veel diverser voedingspatroon waar vaste gewassen en wilde planten een groot deel van uitmaken.

En zoals het in een ecosysteem om relaties draait, zo draait het in menselijke gemeenschappen ook altijd om relaties. Hoe meer wij ons verbonden voelen met onze medemens en onze natuurlijke omgeving, hoe gelukkiger we zijn. Stel je eens voor dat je uit het landschap kunt eten en drinken, in plaats van een passieve toeschouwer te zijn, dan ga je er vanzelf veel voorzichtiger mee om. En hoe gelukkiger we zijn, hoe kleiner onze behoefte is om te consumeren. We zijn namelijk aan het produceren!

Anders kijken

Door anders te kijken, kunnen we de wereld in positieve zin veranderen. In plaats van een omgeving te zien vol onkruid, zien we gezond voedsel en medicijnen. In plaats van biomassa om energie mee te produceren, zien we voedsel voor het leven op Aarde dat het leven op Aarde mogelijk maakt. In plaats van de bodem als een grondstof te zien die je op mag maken, zien we een complex ecosysteem waar we volledig van afhankelijk zijn. In plaats van het leven op Aarde ten dienste te stellen van de mens, zal de mens zich ten dienste moeten stellen van de Aarde. Dat vergt een andere manier van denken. In plaats van overal de controle over te willen hebben, moeten we leren dat controle een illusie is. Wel hebben we allemaal invloed. En die invloed positief gebruiken, dat is de kunst.

Auteur
Hiermee komt deze Marc Siepman – Het belang van een levende bodem, geschreven door Marc Siepman, ten einde. Op marcsiepman.nl vind je nog meer: artikelen, blogs, columns, vertalingen en video’s. Ook vind je er zijn aanbod aan cursussen, lezingen en workshops.

Marc Siepman zet zich in voor zijn visie; een planeet waarop we ons weer onderling afhankelijk voelen. Waarop alles en iedereen in vrijheid toegang heeft tot gezonde voeding, schoon water, schone lucht en beschutting. Marc Siepman schrijft artikelen, blogs en columns. Ook geeft hij cursussen, lezingen en workshops over de bodem, systeemdenken, permacultuur en economie.