Het belang van de bodem – Mycorrhizale schimmels

Mycorrhizale schimmels vormen, al sinds de algen het land begonnen te koloniseren, een symbiose met vrijwel alle landplanten. Eerst met korstmossen (ecosysteempjes met schimmels, algen en bacteriën), toen met mossen (die geen wortels hebben en daarom afhankelijk zijn van schimmels om aan voedingsstoffen en water te komen), toen met levermossen, toen met planten, toen met bomen. Tegenwoordig gaat 80 tot 95% van alle planten, struiken en bomen een symbiose aan. Deze heilzame samenwerking is niets nieuws onder de zon, toch verdient hij meer aandacht.

Ontdekking en onderzoek

Mycorrhizale schimmels zijn relatief onbekend, toch zijn ze al meer dan honderd jaar geleden ontdekt door Albert Bernard Frank. Tot die tijd werden alle schimmels als schadelijk gezien. Het duurde tot de jaren zestig voordat alle wetenschappers ervan overtuigd waren dat ze echt niet schadelijk waren, en zelfs cruciaal. Intussen is er geen twijfel meer over het belang, er wordt volop onderzoek naar gedaan.

In de eerste editie van het boek Teaming with Microbes stonden mycorrhizale schimmels nog niet vermeld; de auteur Jeff Lowenfels had er nog nooit van gehoord, ook al tuinierde hij al veertig jaar. Hij heeft inmiddels ook een boek over mycorrhizale schimmels geschreven: Teaming with Fungi. Inmiddels hebben veel meer mensen toch in ieder geval de term gehoord, maar eigenlijk moet iedereen ze kennen. Beide boeken heb ik vertaald: de eerste met als titel Het Bodemvoedselweb – Alle kleine beestjes helpen, de laatste als Mycorrhizale schimmels.

Wat doen mycorrhizale schimmels?

Simpel gezegd gebruiken mycorrhizale schimmels de energie van planten om te kunnen groeien. Ze groeien met hun schimmeldraden de bodem in, waar ze als mijnwerkers voedingsstoffen opdiepen. Soms moeten deze eerst vrijgemaakt worden uit gesteenten, of losgemaakt uit chemische verbindingen. Fosfaat is bijvoorbeeld een essentiële voedingsstof die door bacteriën vrijgemaakt wordt uit een chemische binding met ijzer of calcium, en door de schimmels naar de plant vervoerd wordt. Op plaatsen waar de grootste schaarste aan een voedingsstof is, bieden planten de meeste koolstof. Zo zorgen schimmels ervoor dat voedingsstoffen altijd verplaatst worden van plekken met een teveel naar plekken met een tekort.

Ook kunnen planten en bomen door middel van het schimmeldradennetwerk, dat een soort internet vormt (maar dan intelligent, zelfreparerend en zelforganiserend) met elkaar communiceren. Ze kunnen elkaar via dit zogenoemde wood wide web waarschuwen voor de vraat van insecten of de aanval van bacteriën of schimmels. Bomen kunnen zelfs koolstof uitwisselen, waardoor ze niet met elkaar hoeven te concurreren om zonlicht.

Structuur is belangrijk

Mycorrhizale schimmels zijn zwak saprotroof, wat wil zeggen dat ze het afbreken van dood houtig materiaal graag overlaten aan echte saprotrofen. Het is echter wel belangrijk dat er houtig materiaal aanwezig is, omdat de saprotrofen de structuur van de bodem enorm verbeteren. De mycorrhizale schimmels hebben een goede structuur nodig om goed te kunnen functioneren.

Auteur
Deze publicatie is een onderdeel van de achtdelige serie ‘Het belang van de bodem’ door Marc Siepman.

Marc Siepman zet zich in voor zijn visie; een planeet waarop we ons weer onderling afhankelijk voelen. Waarop alles en iedereen in vrijheid toegang heeft tot gezonde voeding, schoon water, schone lucht en beschutting. Marc Siepman schrijft artikelen, blogs en columns. Ook geeft hij cursussen, lezingen en workshops over de bodem, systeemdenken, permacultuur en economie.