Het belang van de bodem – Organische stof
Dat de bodem belangrijk is, wordt steeds meer ingezien. Gelukkig maar, want de bodem is de basis onder al het leven op land, en hoe wij ermee omgaan is zelfs van levensbelang voor de oceanen en de rest van de biosfeer. Maar dat is voor later.
Eerst wil ik het hebben over organische stof. Deze bestaat uit dode planten, uitwerpselen van organismen en hun stoffelijke resten die door het bodemleven zijn omgezet in kleinere deeltjes.
De herkomst van organische stof
Uiteindelijk komt vrijwel al het organisch materiaal op Aarde voort uit fotosynthese: algen, cyanobacteriën, planten en bomen gebruiken de energie van de zon om water en koolstofdioxide samen te voegen. Deze energie leggen ze vast in koolstofverbindingen, waarmee ze maar liefst 96% van hun lichaam opbouwen. Dat betekent dat een plant of boom slechts 4% van zijn biomassa uit de bodem haalt, de rest komt feitelijk uit de lucht vallen. En dát betekent dat planten en bomen eigenlijk aan de basis staan van alles: zij produceren de biomassa, al het andere leven op Aarde consumeert die biomassa. Zelfs vleeseters eten planteneters.
De functie van organische stof
Organisch materiaal is de brandstof voor het bodemleven. Zij eten, net als wij, direct of indirect plantaardig materiaal en verbinden de koolstof erin met zuurstof. Zo ontstaat er weer koolstofdioxide en water. Voor fotosynthese is stofwisseling nodig, en voor stofwisseling is fotosynthese nodig.
Lekkage
Planten lekken continu een deel van de koolstof, die ze door middel van fotosynthese hebben vastgelegd, naar de bodem. Dit heet exsuderen en de betreffende stoffen heten exsudaten. Wij exsuderen zweet, daar kun je het mee vergelijken. Deze exsudaten trekken micro-organismen aan, zoals bacteriën en schimmels, die in de wortelzone komen leven. Op deze organismen kom ik in het volgende deel terug.
De bacteriën en schimmels trekken op hun beurt andere organismen aan: roofdieren zoals protozoa en nematoden. Er ontstaat een heel vreetfestijn rondom de wortels van de plant, waarbij er voedingsstoffen vrijkomen die opneembaar zijn geworden voor de plant. Een plant levert dus energie af, en krijgt er voeding voor terug.
Een bedekte bodem
Als je door een bos loopt, valt het meteen op dat er vrijwel geen kale bodem te vinden is. Afgestorven planten en de blaadjes en takken van bomen bedekken deze, waardoor er, naast de exsudaten, nog een grote bron van koolstof is. Bovendien bevat het organisch materiaal nog een paar procent calcium en tientallen andere voedingsstoffen.
Als ik alle boeken, documentaires, cursussen en lezingen over de bodem zou moeten samenvatten in één zin, dan zou dat zijn: ‘heb je een probleem, voeg organisch materiaal toe’. Organisch materiaal is dan ook de rode lijn in de komende delen.
Auteur
Deze publicatie is een onderdeel van de achtdelige serie ‘Het belang van de bodem’ door Marc Siepman.
Foto: Saskia op de Weegh
Marc Siepman zet zich in voor zijn visie; een planeet waarop we ons weer onderling afhankelijk voelen. Waarop alles en iedereen in vrijheid toegang heeft tot gezonde voeding, schoon water, schone lucht en beschutting. Marc Siepman schrijft artikelen, blogs en columns. Ook geeft hij cursussen, lezingen en workshops over de bodem, systeemdenken, permacultuur en economie.
