Het belang van de bodem

Klimaatverandering en bomen – Bomen leven ook onder de grond

Als bomen groeien, leggen ze CO2 vast. Dat gebeurt in de boom zelf vooral als ze in de jeugdfase snel groeien. De CO2 blijft in wortels, stam en takken opgeslagen totdat het hout weer afgebroken wordt. Steeds meer wordt duidelijk dat ook in het bodemleven van gezonde bomen enorm veel CO2 wordt vastgelegd. Daarom is het zinvol oude bomen goed te verzorgen. Een goede groeiplaats is daar een wezenlijk onderdeel van..

Bodemleven
Bodemleven ontstaat niet zomaar. Net als voor gezonde bomen geldt ook voor dit leven dat zuurstof, vocht en voeding nodig zijn voor een duurzame ontwikkeling. De aanwezigheid van zuurstof en vocht faciliteert het bodemleven dat ontstaat. Daardoor zijn (boom)wortels in staat te groeien. De wortels van veel boomsoorten wisselen suikers en andere stoffen uit met het bodemleven, dat zich daardoor beter ontwikkelt. In ruil daarvoor kunnen wortels eenvoudiger andere stoffen opnemen en beter groeien. Bodemleven en wortels helpen elkaar op deze manier. En ondertussen zitten in de micro-organismen enorm CO2 veel opgeslagen.

Bij een verstoorde of verdichte groeiplaats is de balans in de bodem al snel zoek. Een deel van het bodemleven sterft dan vrij snel af. Met afsterven functioneren wortels ook niet goed meer. En daarmee komt aan de jarenlange opslag van CO2 deels een einde. Dat terwijl bomen die goed groeien, in hun wortels, stam en takken juist meer CO2 vastleggen.

Balans
Het weer in balans brengen van het fragiele evenwicht helpt boom en bodem er langzaam weer bovenop. Door scheuren en poriën in de grond te maken kan de gasuitwisseling weer plaatsvinden. Afbraakproducten kunnen ontsnappen; zuurstof kan toetreden. Door op droge bodems organische stof mee te geven, kan het bodemleven en daarmee de groei van het groen dat er staat, versterkt worden.

Nadat een aannemer in 2020 op de Floriade een beukenlaan langdurig onder water zette, heeft TFI de bomen erdoor gesleept door in het late voorjaar zuurstof en voeding in de goede kleigrond te brengen. In 2021 was de situatie beter en tijdens de opening in 2022 was de schade dankzij de ingreep én de goede klei eigenlijk al niet meer te zien.
Het gebruik van geactiveerd houtskool in groeiplaatsen is relatief nieuw. Doordat het vrijwel niet verteert blijft de koolstof opgeslagen en houdt het poriën nog beter open. Verder buffert  het de hoeveelheid opneembare nutriënten en vocht duurzaam, wat de ontwikkeling van bomen en beplanting ten goede komt. Het biedt bovendien ruimte aan het bodemleven.

Gewenste ecosysteemdiensten
Overigens profiteert de ene boomsoort meer van bodemleven dan de andere. Dat Plataan en Valse Christusdoorn iets minder gevoelig zijn voor verstoringen, heeft er wellicht mee te maken dat ze van nature op vochtige rivieroevers groeien die ’s zomers ook flink kunnen uitdrogen; voor veel soorten bodemleven is dat geen fijne omgeving. Deze boomsoorten hebben de samenwerking niet met de paplepel ingegoten gekregen, maar profiteren wel degelijk van een goede, zuurstofrijke groeiplaats waarin de hele zomer vocht en voeding te vinden is. Want zonder dat geen gezonde boom. En alleen een gezonde boom levert de gewenste ecosysteemdiensten als het temperen van hitte en het koelen – door verdamping – van de omgeving.

Auteur: Jaap Smit