Stadsbomen en gezondheid

Stadsbomen en gezondheid

Groen en gezondheid hangen nauw samen

Het belang van stedelijk groen voor onze gezondheid wordt steeds meer erkend. Het was bijvoorbeeld een van de drie hoofdthema’s tijdens het recente 2e World Forum on Urban Forests gehouden in Washington DC (https://www.worldforumonurbanforests.org/). Toonaangevende sprekers zoals Dr Frances Kuo van de Universiteit van Illinois in de Verenigde Staten benadrukten dat we inmiddels genoeg wetenschappelijk bewijs hebben voor de nauwe relatie tussen stedelijk groen en onze mentale, lichamelijke, en sociale gezondheid. In het kort: een goede toegang tot (hoogwaardig) groen resulteert in een betere gezondheid. Openbaar toegankelijk groen kan zelfs de gezondheidsverschillen tussen bewoners met lage en hoge inkomens deels teniet doen. Toegang tot en ook uitzicht op groen maken ons actiever, gelukkiger en socialer. We worden ook meer productief en kunnen ons beter concentreren.

Waar kunnen we gezondheidswinst boeken?

Tijdens een studie voor de Vlaamse overheid naar het belang van ‘groen’ en ‘blauw’ (dwz. diverse vormen van water in de stedelijke omgeving) konden wij van het projectteam vaststellen dat we inderdaad genoeg weten over het belang van groen voor onze gezondheid. Nu is het tijd om die kennis ook in de praktijk toe te passen. In de studie vonden we bijvoorbeeld vier groene interventies die snel voor grote gezondheidswinsten zouden kunnen zorgen: meer boomkroonbedekking, het vergroenen van schoolpleinen, het aanleggen van kleine wijkparkjes (‘pocket parks’) en het stimuleren van gemeenschappelijke tuinen (‘community gardens’). Verder is het van groot belang dat we bomen en groen heel makkelijk bereikbaar brengen en bij mensen tot op de stoep brengen.

Bomen zijn van groot belang voor de gezondheid

Uit de vier interventies voor gezondheidswinsten blijkt het belang van bomen al. Talloze studies hebben inmiddels geconstateerd dat een hogere kroonbedekking, vooral op wijk- of buurtniveau, bijdraagt aan een betere gezondheid. Deels valt dit te verklaren uit de verkoelende werking van de bomen, van groot belang in een tijd van klimaatverandering en stedelijke hitte-eilanden. Een recente Europese studie stelde vast dat een kroonbedekking van 30% het aantal voortijdige sterfgevallen tijdens hittegolven kan verminderen met ruim eenderde. Onderzoek heeft ook een link gelegd tussen de aanwezigheid van bomen en vermindering van stress, beter slapen, een hoger geboortegewicht van kinderen, etc. Tijdens de recente corona-epidemie werd nog een duidelijk hoe belangrijk ook zichtbare bomen en groen zijn. Mensen met uitzicht op bomen en groen hebben vaak een betere mentale gezondheid en kunnen zich ook beter concentreren tijdens werk of studie.

Vooral grote bomen maken het verschil

Uiteraard zijn niet alle bomen van even groot belang. Grotere en vitale bomen hebben een grotere impact, bijvoorbeeld vanwege hun grotere kroonvolume. Een nieuwe studie in Brussel concludeerde dat vooral grote bomen van waarde zijn voor onze mentale gezondheid. Een paar grote bomen leveren bijvoorbeeld meer op dan veel kleinere bomen. Bomen van de eerste of tweede grootte zijn daarom van groot belang en moeten geprioriteerd worden vanuit een gezondheidsperspectief. Voor die bomen moeten we dus ook extra goed zorgen en we moeten hun groeiplaatsen (ook wettelijk) beschermen.

Het maken van de juiste keuzes

Afhankelijk van welke gezondheidswinsten we willen boeken kunnen we ook bepalen wat voor soort groen en welke bomen we willen prioriteren. Voor het stimuleren van fysieke activiteit zijn goede parken en veilige groene verbindingen essentieel, terwijl ‘kijkgroen’ en boomkroonbedekking ook van groot belang zijn voor ons mentale welzijn. Goede groene ontmoetingsplekken in de straat of wijk stimuleren het contact met onze buren en daarmee ook het sociale welbevinden. Bomen zullen daarbij vaak een centrale rol spelen. Daarom krijgen ze ook de nadruk in de zogenaamde 3+30+300-vuistregel die vraagt om uitzicht op tenminste drie grotere bomen vanuit elke woning, werk- of studieplek (en ziekenhuis), tenminste 30% kroonbedekking in elke wijk en niet meer dan 300 meter naar een openbaar toegankelijk, hoogwaardig park of ander groengebied. De vuistregel legt de nadruk op de winsten die zo geboekt kunnen worden voor gezondheid en klimaataanpassing. Bij de keuze van boomsoorten moet er ook rekening worden gehouden met eventuele negatieve effecten op de gezondheid, zoals pollenallergie. Uiteraard moeten we er ook voor zorgen dat bomen goed worden beheerd en dat eventuele risico’s en overlast worden geminimaliseerd.

Auteur

Cecil Konijnendijk is al meer dan 25 jaar actief Baten van Bomenin onderzoek, onderwijs en advies met focus op ‘urban forestry’, stedelijk groen en zogenaamde ‘nature-based solutions’. Momenteel woont hij in Barcelona, vanwaar hij het nieuwe Nature Based Solutions Institute leidt. Ook is Cecil bijzonder hoogleraar ‘urban forestry’ aan de Universiteit van Brits Columbia, Vancouver, Canada.

Literatuur

Astell-Burt, T., Feng, X., 2019. Does sleep grow on trees? A longitudinal study to investigate potential prevention of insufficient sleep with different types of urban green space. SSM Population Health 10, 100497. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2352827319301703

Astell-Burt, T., Feng, X., 2020. Urban green space, tree canopy and prevention of cardiometabolic diseases: a multilevel longitudinal study of 46 786 Australians. International Journal of Epidemiology 49(3), 926–933. https://academic.oup.com/ije/article/49/3/926/5625172?login=false

Bratman, G.N., Anderson, C.B., Berman, M.G., 2019. Nature and mental health: an ecosystem service perspective. Science Advances 5(7), eaax0903. https://doi.org/10.1126/sciadv.aax0903

Chi, D., Aerts, R., Van Nieuwenhuyse, A., Bauwelinck, M., et al., 2022. Residential exposure to urban trees and medication sales for mood disorders and cardiovascular disease in Brussels, Belgium: an ecological study. Environmental Health Perspectives 130(5). https://doi.org/10.1289/EHP9924

Departement Omgeving en Agentschap Zorg en Gezondheid, 2022. Groenblauwe ruimtes als bouwsteen van gezonde en veerkrachtige leefomgevingen. Handboek voor Planning, Inrichting en Beheer. Handbook for Planning, Design and Management). Auteurs: Aerts, J., Geussens, K., Steenhuis, C., Couderé, K., Konijnendijk, C., Van den Bosch, M. Vlaamse Overheid, Brussels. https://omgeving.vlaanderen.be/nl/klimaat-en-milieu/gezonde-veilige-en-aantrekkelijke-leefomgeving/groenblauwe-ruimtes-als-bouwsteen-van-gezonde-en-veerkrachtige-leefomgevingen

Departement Omgeving en Agentschap Zorg en Gezondheid, 2022. Groenblauwe ruimtes als bouwsteen van gezonde en veerkrachtige leefomgevingen. Onderzoeksrapport. Auteurs: Aerts, J., Geussens, K., Steenhuis, C., Couderé, K., Konijnendijk, C., Van den Bosch, M. Vlaamse Overheid, Brussels. https://omgeving.vlaanderen.be/nl/klimaat-en-milieu/gezonde-veilige-en-aantrekkelijke-leefomgeving/groenblauwe-ruimtes-als-bouwsteen-van-gezonde-en-veerkrachtige-leefomgevingen

FAO, Arbor Day Foundation, et al., 2023. 2nd World Forum on Urban Forests. Book of Abstracts. Washington DC. https://www.worldforumonurbanforests.org/

Hartig, T., Mitchell, R., De Vries, S., Frumkin, H., 2014. Nature and health. Annu Rev Public Health 35:207–228. https://doi.org/10.1146/annurev-publhealth-032013-182443

Holtan, M.T., Dieterlen, S.L., Sullivan, W.C., 2014. Social life under cover: tree canopy and social capital in Baltimore. Maryland Environ Behavior 47(5), 502–525. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0013916513518064

Iungman, T., Cirach, M., Marando, F., Barboza, E.P., et al., 2023. Cooling cities through urban green infrastructure: a health impact assessment of European cities. The Lancet 401(10576), 577-589. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(22)02585-5/fulltext

Jarvis, I., Sbihi, H., Davis, Z., Brauer, M., et al., 2022. The influence of early-life residential exposure to different vegetation types and paved surfaces on early childhood development: a population-based birth cohort study. Environment International 163, 107196. https://doi.org/10.1016/j.envint.2022.107196

Konijnendijk, C.C., 2023 Evidence-based guidelines for greener, healthier, more resilient neighbourhoods: Introducing the 3–30–300 rule. Journal of Forestry Research 34, 821–830 (2023). https://doi.org/10.1007/s11676-022-01523-z

Kluck, J., Klok, L., Solcerová, A., Kleerekoper, L., et al., 2020. The hittebestendige stad: Een koele kijk op de inrichting van de buitenruimte. Hogeschool van Amsterdam, Amsterdam. https://www.hva.nl/binaries/content/assets/subsites/kc-techniek/publicaties-klimaatbestendige-stad/hva_2020_hittebestendige_stad_online.pdf

Lottrup, L., Stigsdotter, U.K., Meilby, H., Claudi AG (2015) The workplace window view: a determinant of office workers’ work ability and job satisfaction. Landscape Research 40(1), 57–75. https://doi.org/10.1080/01426397.2013.829806

Marselle. M.R., Hartig, T., Cox, D.T.C., et al., 2021. Pathways linking biodiversity to human health: a conceptual framework. Environment International 150, 106420. https://doi.org/10.1016/j.envint.2021.106420

Van den Berg, M., Wendel-Vos, W., Van Poppel, M., 2015. Health benefits of green spaces in the living environment: a systematic review of epidemiological studies. Urban Forestry & Urban Greening 14(4), 806–816. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2015.07.008

Velarde, M.D., Fry, G., Tveit, M., 2007. Health effects of viewing landscapes—landscape types in environmental psychology. Urban Forestry & Urban Greening 6(4), 199–212. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1618866707000416