Stadsbomen en gezondheid

Groen en gezondheid hangen nauw samen

Het belang van stedelijk groen voor onze gezondheid wordt steeds meer erkend. Het was bijvoorbeeld een van de drie hoofdthema’s tijdens het recente 2^e World Forum on Urban Forests gehouden in Washington DC (https://www.worldforumonurbanforests.org/). Toonaangevende sprekers zoals Dr Frances Kuo van de Universiteit van Illinois in de Verenigde Staten benadrukten dat we inmiddels genoeg wetenschappelijk bewijs hebben voor de nauwe relatie tussen stedelijk groen en onze mentale, lichamelijke, en sociale gezondheid. In het kort: een goede toegang tot (hoogwaardig) groen resulteert in een betere gezondheid. Openbaar toegankelijk groen kan zelfs de gezondheidsverschillen tussen bewoners met lage en hoge inkomens deels teniet doen. Toegang tot en ook uitzicht op groen maken ons actiever, gelukkiger en socialer. We worden ook meer productief en kunnen ons beter concentreren.

Waar kunnen we gezondheidswinst boeken?

Tijdens een studie voor de Vlaamse overheid naar het belang van ‘groen’ en ‘blauw’ (dwz. diverse vormen van water in de stedelijke omgeving) konden wij van het projectteam vaststellen dat we inderdaad genoeg weten over het belang van groen voor onze gezondheid. Nu is het tijd om die kennis ook in de praktijk toe te passen. In de studie vonden we bijvoorbeeld vier groene interventies die snel voor grote gezondheidswinsten zouden kunnen zorgen: meer boomkroonbedekking, het vergroenen van schoolpleinen, het aanleggen van kleine wijkparkjes (‘pocket parks’) en het stimuleren van gemeenschappelijke tuinen (‘community gardens’). Verder is het van groot belang dat we bomen en groen heel makkelijk bereikbaar brengen en bij mensen tot op de stoep brengen.

Bomen zijn van groot belang voor de gezondheid

Uit de vier interventies voor gezondheidswinsten blijkt het belang van bomen al. Talloze studies hebben inmiddels geconstateerd dat een hogere kroonbedekking, vooral op wijk- of buurtniveau, bijdraagt aan een betere gezondheid. Deels valt dit te verklaren uit de verkoelende werking van de bomen, van groot belang in een tijd van klimaatverandering en stedelijke hitte-eilanden. Een recente Europese studie stelde vast dat een kroonbedekking van 30% het aantal voortijdige sterfgevallen tijdens hittegolven kan verminderen met ruim eenderde. Onderzoek heeft ook een link gelegd tussen de aanwezigheid van bomen en vermindering van stress, beter slapen, een hoger geboortegewicht van kinderen, etc. Tijdens de recente corona-epidemie werd nog een duidelijk hoe belangrijk ook zichtbare bomen en groen zijn. Mensen met uitzicht op bomen en groen hebben vaak een betere mentale gezondheid en kunnen zich ook beter concentreren tijdens werk of studie.

Vooral grote bomen maken het verschil

Uiteraard zijn niet alle bomen van even groot belang. Grotere en vitale bomen hebben een grotere impact, bijvoorbeeld vanwege hun grotere kroonvolume. Een nieuwe studie in Brussel concludeerde dat vooral grote bomen van waarde zijn voor onze mentale gezondheid. Een paar grote bomen leveren bijvoorbeeld meer op dan veel kleinere bomen. Bomen van de eerste of tweede grootte zijn daarom van groot belang en moeten geprioriteerd worden vanuit een gezondheidsperspectief. Voor die bomen moeten we dus ook extra goed zorgen en we moeten hun groeiplaatsen (ook wettelijk) beschermen.

Het maken van de juiste keuzes

Afhankelijk van welke gezondheidswinsten we willen boeken kunnen we ook bepalen wat voor soort groen en welke bomen we willen prioriteren. Voor het stimuleren van fysieke activiteit zijn goede parken en veilige groene verbindingen essentieel, terwijl ‘kijkgroen’ en boomkroonbedekking ook van groot belang zijn voor ons mentale welzijn. Goede groene ontmoetingsplekken in de straat of wijk stimuleren het contact met onze buren en daarmee ook het sociale welbevinden. Bomen zullen daarbij vaak een centrale rol spelen. Daarom krijgen ze ook de nadruk in de zogenaamde 3+30+300-vuistregel die vraagt om uitzicht op tenminste drie grotere bomen vanuit elke woning, werk- of studieplek (en ziekenhuis), tenminste 30% kroonbedekking in elke wijk en niet meer dan 300 meter naar een openbaar toegankelijk, hoogwaardig park of ander groengebied. De vuistregel legt de nadruk op de winsten die zo geboekt kunnen worden voor gezondheid en klimaataanpassing. Bij de keuze van boomsoorten moet er ook rekening worden gehouden met eventuele negatieve effecten op de gezondheid, zoals pollenallergie. Uiteraard moeten we er ook voor zorgen dat bomen goed worden beheerd en dat eventuele risico’s en overlast worden geminimaliseerd.